Yaro Deli bespreekt de nalatenschap van de Chileense leider Augusto Pinochet in verband met de hedendaagse Argentijnse brandstichter Javier Milei.
Met Javier Milei aan de macht sinds december 2023 hebben de Argentijnen gekozen voor een radicale oplossing voor het economische malgoverno dat hun land al decennia teistert. Milei, in de mainstream media vaak omschreven als populist en/of 'extreem-rechts', is veel beter te karakteriseren als een Latijns-Amerikaanse Margaret Thatcher. Met vergaande neoliberale voorstellen hoopt hij zijn land uit het economische dal en de decennialange corruptie te loodsen in de richting van groei en welvaart. De recepten die hij daarvoor wilt gebruiken zijn echter op zijn zachtst gezegd een tweesnijdend zwaard gebleken. Dat was eveneens het geval in het Verenigd Koninkrijk onder Thatcher. Maar ook dichter bij Argentinië zijn deze neoliberale ideeën al uitgeprobeerd geweest. In Chili hield dictator Augusto Pinochet toezicht op de uitvoering van neoliberaal economisch beleid van hetzelfde soort waar Milei zo'n enthousiaste voorstander van is.
Maar hoe zag dit beleid er precies uit in het geval van Chili? Zijn er veel overeenkomsten tussen de weg die Chili nam en de richting die Milei’s Argentinië vandaag neemt? En hoe moeten we dit beleid en de resultaten ervan beoordelen vanuit een nationalistisch perspectief?
De erfenis van Pinochet en wat het betekent om nationalist te zijn
Om deze vragen te beantwoorden, wil ik het Chileense regime onder leiding van generaal Pinochet, dat duurde van september 1973 tot maart 1990, evalueren. Daarbij zal ik me richten op de jaren die bekend staan als het 'Chileense wonder' en de recessie die daarop volgde, waarbij ik inzoom op het economische beleid van het regime. Ten eerste omdat dit het meest besproken onderwerp is. Ten tweede omdat het 'economische wonder' door zijn aanhangers wordt gezien als de belangrijkste bron van legitimiteit van het regime. En ten derde omdat dit het aspect is waaruit we lessen kunnen trekken voor vandaag. Ik zal mijn analyse maken vanuit een nationalistisch perspectief. Onder nationalisme versta ik een aantal basisprincipes. Een nationalist wil in de eerste plaats het beste voor zijn eigen natie. Daarnaast wil een nationalist dat zijn natie zo soeverein en onafhankelijk mogelijk is. Globalisering staat dus haaks op nationalisme, omdat het politieke soevereiniteit afbreekt ten gunste van supranationale instellingen. Maar het breekt ook elke vorm van nationale controle over de binnenlandse economische productie, distributie en consumptie af.
Chili in de greep van de Chicago Boys
Om een goed beeld te krijgen van de historische periode in kwestie, moet niet alleen de nationale, maar ook de internationale context worden geanalyseerd. In het jaar van de staatsgreep, 1973, heerste er een wereldwijde economische crisis, na een wereldwijde recessie en de beroemde oliecrisis van datzelfde jaar. De oplossing die door de geïndustrialiseerde landen werd aangedragen om deze economische malaise te bestrijden, was het ondersteunen van militaire staatsgrepen in de hele Derde Wereld die een herstructurering van de wereldeconomie mogelijk maakten.
De geïndustrialiseerde landen, met de Verenigde Staten voorop, legden een op de vraag gebaseerde economie op (binnenlands monetarisme gekoppeld aan een focus op export voor buitenlandse markten), naar de ideeën van de Amerikaanse neoliberale econoom Milton Friedman. Dit werd gedaan door verschillende militaire regimes te steunen. Er is overvloedig bewijs van betrokkenheid van de CIA bij zowel de val van Allende als de opkomst en steun voor Pinochet.
In Chili werden deze neoliberale ideeën in praktijk gebracht door de zogenaamde 'Chicago boys', Chileense studenten die naar de Universiteit van Chicago gingen en later leidinggevende posities bekleedden in de Chileense regering en economische elite.
De marxistische dreiging
Dat wil niet zeggen dat er niet ook interne factoren waren die het leger tot actie aanzetten. Robin Harris maakt dit punt in zijn artikel 'A Defamed Counter-Revolutionary' heel duidelijk. Linkse chaos en geweld, wetteloosheid en banditisme (zowel door bendes als door de staat) onder en voor Allende waren zeker aanwezig. Communistische burgerwachten, die Allende en zijn partij niet in bedwang konden of wilden houden, namen stukken land in beslag die veranderden in door links gecontroleerde zones, geweld verspreidend en cour de route. Chileense democratische instellingen, zoals de verschillende rechtbanken en de Kamer van Afgevaardigden, probeerden zich te verzetten tegen de gestage machtsovername door Allende (zoals ze later ook probeerden zich te verzetten tegen het autocratische bewind van Pinochet).
Het is belangrijk om op te merken dat Allende's partij wel de meeste stemmen kreeg in de verkiezingen van 1970, maar nooit een meerderheid behaalde in welke verkiezing dan ook in de daaropvolgende drie jaar. Bovendien hoefde Allende ook niet per se het presidentschap toebedeeld te krijgen. Volgens de Chileense grondwet kan elk van de twee beste presidentskandidaten technisch gezien president worden. Allende scoorde slechts 1,3% meer dan de runner-up. Waarom werd hij dan president? Omdat de verantwoordelijke instellingen hem een kans wilden geven, nadat hij beloofd had de grondwet te handhaven. Het werd echter al snel duidelijk dat hij deze belofte had gebroken.
Chili veranderde in een hotspot van revolutionairen van over de hele wereld. Hun aantal zwol aan tot zulke proporties dat ze de dreiging van een communistisch leger vertegenwoordigden, klaar om Chili met geweld naar het communisme te leiden. En dit was geen ondenkbaar scenario: door zijn persoonlijke banden met Castro gaf de Cubaanse leider Allende kisten vol wapens. De bloedige en gruwelijke geschiedenis van Latijns-Amerikaanse burgeroorlogen is bij iedereen bekend en de Chileense communisten waren hun land aan het voorbereiden om zich bij die lijst te voegen. De militaire coup had dus zeker zijn redenen. Dat de Amerikanen echter "in feite niet direct betrokken waren" bij de staatsgreep, zoals Harris het stelt, is aantoonbaar onjuist. Er is meer dan genoeg bewijs in de vorm van officiële CIA-documenten die dit ontegensprekelijk aantonen.
Toch zijn de verzinsels en overdrijvingen over Pinochet en zijn regime, samen met de klassieke hypocrisie en het hanteren van dubbele standaarden van links, inderdaad bedrieglijke ergernissen die ieder die om waarheid en nuance geeft frustreren. Ik ben het dan ook eens met Antony Daniels als hij het heeft over de romantisering van Allende en het Latijns-Amerikaanse socialisme in het algemeen, en de dubbele moraal en selectiviteit van linkse intellectuelen. Dit alles betekent echter niet dat we de ernstige tekortkomingen van Pinochet en zijn regering moeten verdoezelen.
Het monetaristische experiment
De vraag is dus: hoe goed verliep het monetaristische experiment? Aangezien de legitimiteit van het regime grotendeels gebaseerd was en nog steeds is op de veronderstelling dat het de Chileense economie heeft gered, is het antwoord op deze vraag cruciaal voor het eindoordeel. Over de toestand van de economie lopen de meningen uiteen van zeer positief tot zeer negatief. Laten we beginnen met het positieve.
In de loop der jaren is het regime erin geslaagd om de inflatie aanzienlijk terug te dringen. Het overheidstekort werd teruggebracht tot 2,6% van het BBP in 1975 (van 24,7% in 1973), wat werd bereikt door de overheidsuitgaven te verminderen. De junta was ook in staat om de industriële fruitsector uit te breiden tot een van de belangrijkste exportsectoren. De export van fruit blijft zelfs tot op de dag van vandaag een vitaal onderdeel van de Chileense economie. Samen met vis, hout en wijn betekende de export van fruit een doorbraak in de economische afhankelijkheid van koper als exportproduct, dat lange tijd een zwakke plek van de Chileense economie was geweest. Dit is ook een punt dat Harris maakt in zijn stuk. Op het gebied van sociaal beleid startte de regering armoedebestrijdingsprogramma's die rechtstreeks hulp boden aan degenen die dat het meest nodig hadden. Dit punt werd nogal triomfantelijk gemaakt door Gonzalo Cordero en Robin Harris, hoewel de armoede in werkelijkheid hoog bleef. Daarnaast werden er grote verbeteringen geboekt in het terugdringen van analfabetisme, die succesvoller waren dan onder het bewind van Allende. Ook de kindersterfte daalde gestaag.
Er moest echter een zware prijs betaald worden voor dit beleid in de vorm van een economische recessie. De werkloosheid steeg tot meer dan 20% in 1975 (wat in de periode van Allende slechts 3,8% was) en de binnenlandse productie kelderde. De Chileense economie herstelde zich tussen 1976-79. Het BBP groeide met gemiddeld 4% per jaar, hoewel deze groei bitterzoet was vanwege de toenemende ongelijkheid die ermee gepaard ging en die de sociale orde voortdurend bedreigde. Deze periode wordt gewoonlijk 'het Chileense wonder' genoemd. Maar toen kwam de economische crisis van 1979 op het wereldtoneel. Voor Chili betekende dit dat noodzakelijke productieve investeringen in de economie van het land uitbleven. De schuldenlast steeg, wat resulteerde in liquiditeitsproblemen en uiteindelijk het faillissement van meerdere banken.
Het zogenaamde 'economische wonder' bleek niet meer te zijn dan een herstel van de recessie van 1975 en een opmaat naar die van 1981-83, die alle eerder gemaakte winst tenietdeed. Het is niet verwonderlijk dat de regering een beetje moest experimenteren met het nieuwe economische model voordat ze de zaken op de rails kreeg. Vanaf 1984 werd een betere en consistentere groei gerealiseerd, hoewel de groei van het BBP per hoofd van de bevolking vrijwel stagneerde. Al met al was de economische groei van het Pinochet-tijdperk vrij middelmatig, terwijl de sociale gevolgen - zelfs als rekening wordt gehouden met de moeilijke erfenis van de socialistische hyperinflatie - rampzalig waren. Daarom heeft het idee van een 'economisch wonder', zoals zoveel neoliberale enthousiastelingen voorstaan, geen enkele basis in de realiteit.
Waarom zou iemand dan spreken van een economisch wonder? Er is immers niets wonderbaarlijks aan een ontwikkelingsland dat over een periode van bijna twee decennia een lichte stijging van de economische output ervaart. Sterker nog, een artikel uit 2019 in de Latin American Research Review van Edwar E. Escalante toonde aan dat de opmerkelijke economische groei van Chili in de periode 1985-1997 niet te danken was aan de autocratie van Pinochet. Dit gaat volledig in tegen het verhaal van de neoliberale fanboys van het economische beleid van het regime. Dat wil niet zeggen dat Chili het tegenwoordig niet erg goed doet. Met het socialisme aan de macht is het redelijk om te denken dat de dingen nu veel anders zouden zijn.
De gevaren van globalisering
Maar er was nog een ander groot probleem. Het neoliberale beleid had als doel om de economie te privatiseren en zo gelijk te maken voor elke speler (zowel binnenlands als internationaal) en Chili een betere concurrentiepositie te geven op de wereldmarkt. Maar naast de mislukte beloften resulteerde het economische beleid in meer economische monopolisering in plaats van meer en bredere economische participatie. Het resultaat was dat de Chileense industrie volledig gemonopoliseerd werd door vijf grote economische groepen.
We moeten ook in detail kijken naar het soort gigantische schulden waarmee Chili in deze periode te maken kreeg. 1981 was het jaar waarin de regering problemen had met het terugbetalen van de schulden, wat weer leidde tot een instorting van buitenlandse investeringen. In 1983 bedroegen de schulden zelfs meer dan 3,4 miljard dollar, waarvan 45% uit rente bestond. Verhoging van de export was de voorgeschreven neoliberale oplossing. In de praktijk betekende dit dat de nationale productie werd afgebouwd, omdat alle goederen bestemd waren voor buitenlandse markten. Voedsel was bijvoorbeeld goed voor 20% van het totale importpakket van 1984. Hetzelfde verhaal gold voor de industriële productie.
De banken hadden echter weinig andere keuze dan kredieten te blijven geven. Dit kwam omdat zowel de bedrijven die de kredieten aanvroegen als de banken die ervoor betaalden, eigendom waren van dezelfde economische groep. Uiteindelijk moest de overheid de terugbetaling van de schulden plannen. Hiervoor controleerde ze het beheer van alle banken en daarmee 85% van het Chileense financiële systeem. De overheidscontrole onder Allende was dus van een heel andere aard!
Bovendien waren de sectoren die het goed deden vooral de sectoren die gecontroleerd werden door de bourgeoisie en de middenklasse. Dit betekende dat de meeste Chilenen niet deelden in de economische groei. De recessie van 1979-83 liet echter zien dat zelfs de sectoren die het aanvankelijk goed deden, gedoemd waren te verdwijnen door het nieuwe economische beleid. Dit kwam door een daling in de vraag naar grondstoffen en industriële producten, wat minder export betekende voor Chili en de Derde Wereld in het algemeen. Het gezegde 'leg niet al je eieren in één mandje' is hier goed van toepassing. Als de economie van een land alleen afhankelijk is van export, kan een daling van de vraag catastrofaal zijn, en in het geval van Chili was dat ook zo. Deze landen moesten enorme bezuinigingsmaatregelen ondergaan. De neoliberale droom om de nationale economie te redden door het te integreren in de geglobaliseerde economie veranderde in een economische nachtmerrie. Chili verloor zo niet alleen zijn democratie, maar ook een groot deel van zijn economische onafhankelijkheid.
Pinochet: Een kritische conclusie
Het is bekend dat Pinochet geen economisch genie was. Zijn beleid werd ontwikkeld door een groep neoliberale economen, geïnspireerd door Milton Friedman. Deze economische theorie zag staatsinterventie als de belangrijkste oorzaak van aanhoudende inflatie, inefficiënte productie en werkloosheid. Export was het toverwoord dat alle problemen van Chili zou oplossen. Maar het tegenovergestelde gebeurde en de neoliberale recepten onder Pinochet faalden.
Was dit allemaal de schuld van Pinochet? Niet helemaal. Ik ben ervan overtuigd dat de generaal oprecht geloofde dat wat hij deed (of anderen liet doen) in het belang van zijn land was. En ik geloof ook dat er een aantal echte verbeteringen zijn doorgevoerd. Dit betekent echter niet dat wat hij deed goed was. En als we zijn bewind in een bredere context plaatsen, wordt het oordeel nogal veroordelend, vooral als we rekening houden met alle mensenrechtenschendingen.
Pinochet werd aan de macht geholpen door de Amerikanen, in het belang van hun eigen land. Chili mag dan wel een middelmatige economische groei hebben gekend (hoewel er nooit iets van een 'economisch wonder' is gebeurd) en een socialistische revolutie hebben tegengehouden (tegen hoge sociale kosten), maar het land verloor zijn politieke en vooral zijn economische onafhankelijkheid aan de Verenigde Staten en de rest van de westerse wereld. En hoewel ik niet per se pleit voor volledig economisch protectionisme en autarkie (wat in het geval van Chili sowieso onmogelijk zou zijn), is een nationalistische houding onverenigbaar met het ondermijnen van de autonomie en soevereiniteit van een land, economisch of anderszins.
Ik ben het eens met de hoofdredacteur van The European Conservative, die opriep om "door de lens van de beschaving te kijken" bij het beoordelen van regimes zoals dat van Pinochet. Maar welke beschaving? Een beschaving geleid door almachtige bankiers en militairen? Waar zoveel Chilenen werden onderdrukt, gemarteld en geterroriseerd? Wat is dat voor? Het communisme van het verleden is dood. De grootste vijand is nu het liberale globalisme. Zowel Allende als Pinochet vertegenwoordigden deze vijand. De eerste politiek, de laatste economisch. En voor alle dingen die Pinochet goed deed, was dat zijn grootste fout.
En wat met Milei?
Milei is om voor de hand liggende redenen geen Pinochet. Maar ik denk wel dat er inzichtelijke vergelijkingen kunnen worden gemaakt waaruit we de nodige lessen kunnen trekken voor vandaag. Globalisering is altijd een verhaal van winnaars en verliezers. Maar in dit verhaal wordt overwinning of nederlaag niet bepaald door de deugden zoals onze beste en oudste Europese literatuur, van de Odyssee tot de Edda, voorschrijft. Overwinning betekent hier niet de triomf van deze heroïsche deugden, maar de triomf van de winst, die bijna uitsluitend een op rijkdom beluste oligarchie ten deel valt. Dit was 50 jaar geleden het geval in Chili en is vandaag de dag hetzelfde in Argentinië. Zoals Hans Vogel schreef in zijn artikel over dit onderwerp, gaat de rijkdom van het land naar rijke buitenlanders en een corrupte elite.
In zowel het geval van Chili als dat van Argentinië is die rijke buitenlander vooral de Verenigde Staten. Indicatief in dit verband is de dollarisering die Milei wil doorvoeren, waarbij hij de peso wil vervangen door de dollar. Ook wil hij de handelsbetrekkingen van Argentinië met de VS boven die met Rusland, China en Brazilië stellen. Er is echter een belangrijk verschil met Chili onder Pinochet dat moet worden opgemerkt. In het geval van Chili waren er duidelijke politieke machinaties vanuit de VS, die lobbyden voor neoliberaal economisch beleid dat hand in hand ging met anticommunistisch politiek autoritarisme in de hele Derde Wereld. In het geval van Argentinië was er geen sprake van een dergelijke manipulatieve inmenging van de kant van de VS. Het was ook niet nodig; er waren meer dan genoeg interne factoren waardoor Milei verkozen kon geraken. De torenhoge inflatie was de belangrijkste, die nog erger was dan in Chili. Onnodig te zeggen dat de sociale gevolgen van dit beleid waarschijnlijk hetzelfde zullen zijn.
En hoe zit het met de andere kant? Hoe zit het met de verliezers? Het zijn niet de ongetalenteerden en middelmatigen die zullen verliezen, maar het Volk. Het hele volk staat altijd aan de verliezende kant van de globalisering. Zoals Alexander Markovics opmerkt, heeft Milei massale sociale bezuinigingen doorgevoerd om de staatsschuld te verlichten. Hoe noodzakelijk sommige beleidsmaatregelen in dit opzicht ook zijn, het zijn "de gewone Argentijnen [van wie] wordt verwacht dat ze de kar uit de modder trekken". Bovendien vormt het neoliberale beleid van Milei een nepalternatief, waardoor Argentinië dreigt te veranderen in "een beurskolonie van de VS", zoals Markovics het zo treffend zegt. Dit brengt ons bij de tweede overeenkomst: het verlies van soevereiniteit.
Wil politiek mogelijk zijn, dan moet een volk (of welk politiek subject dan ook) in vrijheid beslissingen kunnen nemen en de macht hebben om naar deze beslissingen te handelen. Hieruit volgt dat soevereiniteit zowel een voorwaarde is voor als een noodzakelijk resultaat van echte politiek. Soevereiniteit is dus de belangrijkste deugd om te meten of een natie haar lot in eigen handen heeft en dus echt vrij is. Het is belangrijk om op te merken dat zowel Chili als Argentinië onder het dictaat van het neoliberalisme en de globalisering niet soeverein en dus niet vrij zijn. Het primaat van de economie heeft de politiek verlamd tot dienstmaagd van het (internationale) kapitaal en heeft alle monetaire en economische autonomie overboord gegooid.
De toekomst van Argentinië
Welke kant moet Argentinië nu op? De tweede meest populaire kandidaat naast Milei in de presidentsverkiezingen was Sergio Massa, een Peronist. De erfenis van het Peronisme is complex. Veel van het economisch wanbeleid in het recente verleden van Argentinië was te wijten aan corrupte Peronisten. Het is echter cruciaal om de erfenis en de betekenis van Perón en zijn vrouw Eva te scheiden van politici die beweerden in zijn voetsporen te treden, maar hun beloften niet nakwamen. Zoals professor Cristián Barros opmerkte in zijn stuk voor Arktos over Milei, "legde het dirigistische programma van importsubstitutie en, in tegenspraak daarmee, de noodzaak om technologie in het buitenland te kopen, de Casa Rosada, de zetel van de regering, een chronische behoefte aan leningen op, eerst in Britse ponden en daarna in dollars, om de eigen infrastructuur te financieren."
Toen Argentinië overstapte op een liberaal beleid om de genoemde economische problemen te verlichten, traden dezelfde perverse effecten op als in Chili onder Pinochet: een opeenstapeling van buitenlandse leningen en bijbehorende schulden, het schrappen van de binnenlandse industrie en harde bezuinigingsmaatregelen. De Peronistische droom van volledige autarkie bleek moeilijk te realiseren in een Latijns-Amerikaans ontwikkelingsland als Argentinië. Nogmaals, ik propageer een dergelijke strategie niet. Maar te ver in de tegenovergestelde richting gaan, zoals Pinochet deed, zal waarschijnlijk dezelfde problemen opleveren van insolventie van de banken, een chronische behoefte aan leningen en economische plundering door Washington en andere machtige spelers. En ik denk dat het redelijk is om te stellen dat Argentinië onder Milei met soortgelijke problemen te maken zal krijgen.
Concluderend kunnen we een aantal belangrijke lessen trekken uit deze geschiedenissen en huidige gebeurtenissen. Authentieke nationalisten zouden wantrouwend moeten staan tegenover het neoliberale kapitalisme, dat onvermijdelijk verbonden is met globalisme en in de regel precies datgene ondermijnt wat nationalisten willen behouden en beschermen: hun volk en hun culturele erfgoed. Doordat de term 'rechts' standaard wordt gebruikt om ideologen aan te duiden die dit beleid voorstaan, is het woord ondermijnd en in veel gevallen onbruikbaar geworden om je mee te identificeren. Bovendien hebben veel politieke commentatoren, vooral degenen die behoren tot het Franse Nieuw Rechts in navolging van Alain de Benoist, al lang geleden opgemerkt dat de binaire 'links-rechts' tegenstelling achterhaald, onbruikbaar en intellectueel beperkend is. Daarom moeten wij nationalisten verder denken en analyseren dan de dichotomie links-rechts als we de neoliberaal-kapitalistische val willen vermijden, dat wil zeggen, als we willen voorkomen dat we onszelf in de voet schieten.
Voetnoten
1 Harris, Robin, ‘A Defamed Counter-Revolutionary’, in: Fall edition of The European Conservative.
2 Packenham, Robert A. and Ratliff, William, What Pinochet Did for Chile | Hoover Institution What Pinochet Did for Chile
4 Daniels, Anthony, ‘The Revolutionary Worldview’, in: Fall edition of The European Conservative.
5 Cordero ,Gonzalo, ‘The Paradox of Modernizing Authoritarianism’, in: Fall edition of The European Conservative.
6 De structurele economische ongelijkheid geërfd van het regime blijft de belangrijkste reden voor sociale onrust in Chili in 2019. See ‘How Pinochet’s economic model led to the current crisis engulfing Chile’ | Chile | The Guardian.
7 Voor een kritische studie van Chili onder Pinochet, met een focus op de economie en vanuit een marxistisch perspectief, zie Frank, André Gunder en Aravena, Oscar Catalan (eds.), Chili onder Pinochet. Een Latijnsamerikaans volk in gijzeling, Sua/Novib: Amsterdam - Den Haag, 1984. Het boek is in het Nederlands en helaas niet vertaald in het Engels. Prof. André Gunder Frank heeft echter meerdere werken over dit onderwerp in het Engels gepubliceerd.
8 Smith, Noah, ‘Pinochet’s economic policy is vastly overrated’ (noahpinion.blog). See also Fiori, José Luís, ‘The myths about Pinochet’s Chile that persist in Brazil today’ | openDemocracy
9 Escalante, Edwar E., ‘The Influence of Pinochet on the Chilean Miracle’, in: Latin American Research Review (2022), vol. 57, 831–847. Online op te halen via de volgende link: The Influence of Pinochet on the Chilean Miracle (cambridge.org).
10 Human rights abuses in Chile under Augusto Pinochet – Wikipedia, Rettig Report – Wikipedia
11 Fantini, A.M., ‘Another September 11th’ ━ The European Conservative
12 Vogel, Hans, ‘Javier Milei: The Empire Strikes Back’ – Arktos
13 Markovics, Alexander, ‘Against Milei’ – Arktos
14 Een interessant artikel over dit onderwerp, met een positieve kijk op het Peronisme, is E. Ravello, 'Los tres momentos del Peronismo'. Engelse vertaling door Thomas White voor Dissident Hub: The Three moments of Peronism – Dissident Hub (wordpress.com)
15 Barros, Cristián, ‘Farewell, Argentina’ – Arktos
Reactie plaatsen
Reacties