Waarom Feniks?

Echter was dit niet altijd zo. In de tijd van onze grootouders was dit soort crisis niet van toepassing. Toch niet in de zin van dat het problematisch was, zoals vandaag de dag het wel is. Men werd gedefinieerd door afkomst, geslacht, rol en functie in de maatschappij, welke verstandhouding men had tegenover andere mensen. Kortom, men had hier in het algemeen minder persoonlijke invloed op. Vandaag echter wil men zich zoveel mogelijk loskoppelen van onze geworpenheid. We zien het als iets negatiefs dat ons gevangen neemt, onze vrijheid beperkt en door ervan los te breken kunnen we zelf op zoek gaan naar onze identiteit. Dit gedachtegoed is ook maar weer een gevolg van de verlichtingsdenkers en het liberalisme, waar ook nog eens de rationalisering van de maatschappij komt bij kijken. De vraag is echter of dit wel zo bevrijdend is en positieve implicaties heeft, gezien de staat van onze maatschappij die verzengt is in een existentiële crisis. Vooral in onze samenleving, waar chaos alomtegenwoordig is, waar alle oude structuren in vraag worden gesteld, waar zelfs de realiteit in vraag wordt gesteld, is het niet gemakkelijk om sterk te blijven zonder een geworteldheid te hebben. Wat het nog moeilijker maakt is dat hoewel ons wordt aangepraat dat we de vrijheid hebben om te kiezen, dat niet geheel opgaat als je niet conform bent aan de verwachtingen van de maatschappij. Zo zal men maar al te graag, zowel links als rechts, je uitschelden in extremen als je niet past in hun politieke plaatje. De polarisatie, het zwart-wit denken en het denken in quotes maakt het niet makkelijker. Al die eeuwen gaf de traditioneel gevormde identiteit de mens een houvast in moeilijke tijden, waartegenover nu men zelf een eigenheid creëert, om toch maar niet volledig om te komen in de storm van de huidige maatschappij. 

Paradoxaal genoeg is datgene wat ons eeuwenlang als mens vastbond, dat zijnde cultuur, religie, normen en waarden, juist datgene dat ons hielp overleven. Het gaf de mens een streefdoel die zichzelf oversteeg, anders dan het individualisme dat nu in onze maatschappij heerst. Dat individualisme is gebaseerd op het kortetermijndenken dat onze samenleving typeert. De leegte die daarmee gepaard gaat is enkel maar de opening geweest naar de negatieve spiraal van het nihilisme. Immers, als het leven geen zin heeft, dan maakt het niet meer uit wat we nog doen. Zolang we het, opnieuw, maar goed hebben in het hier en nu. Een logisch gevolg hiervan is het omnipresente hedonisme wat zich uit in consumentisme en symptoombestrijding. Dingen waarvan we dus denken dat ze ons blij zullen maken, maar eigenlijk maar een pleister zijn op de wonde van datgene wat we verloren hebben. Echter word je, als je dat aankaart, gezien als gevaarlijk.

De huidige staat van onze moderne tijd an sich was voor mij al deprimerend genoeg. Vooral in mijn generatie zijn de gevolgen duidelijk merkbaar. Mannen die niets anders meer doen dan in een slachtofferrol kruipen en geen verantwoordelijkheid meer nemen. Verslaafd zijn aan allerlei verderfelijke dingen en leven van feestje tot feestje. Zichzelf volledig fysiek laten gaan, of integendeel enkel geven om hoe ze fysiek er uit zien, en het tot die oppervlakkigheid blijft. Niet meer wetende hoe ze correct moeten omgaan met vrouwen. Maar anderzijds geldt dit evenveel voor vrouwen van mijn generatie. Alles is zo oppervlakkig geworden dat niets anders dan de likes die ze krijgen op Instagram of TikTok geldt, en daar zouden ze alles voor doen. Of van onenightstand tot de andere onenightstand overgaan, omdat ze geen besef meer hebben van eigenwaarde. Ze leven zelfs nog liever in de leugen dat de aandacht die ze willen krijgen en hun lichaam zo laten gebruikt worden, deel van hun emancipatie is. In beide voorbeelden spreek ik wel over mannen en vrouwen, omdat ze dat op papier zijn, maar door hun keuzes stellen ze volwassenheid liefst zo lang mogelijk uit. Kortom is het een generatie waar ik allang van heb uitgemaakt dat ik er geen deel van wil zijn. Zij zijn geoccupeerd met allerlei kortstondige pleziertjes, denken in extremen, en geven niks meer om hun eigenwaarde. Hun persoonlijkheid is tegenwoordig louter maar gebaseerd op de aandacht die ze willen krijgen en op wat ze consumeren. Het besef dat zij de toekomst zijn, en het vanaf dit punt enkel maar erger wordt, zorgde ervoor dat ik alleen nog maar afgunst voelde voor deze wereld met als gevolg dat ik me ook slecht begon te voelen. Het mooie aan hun leegte is, is dat ze vaak niet beseffen dat wat ze doen een coping mechanisme is. Bij mij kwam dat besef er wel, maar omdat ik geen gewortelde identiteit had en zelf ook van artificiële eigenheid naar de ander ging, werd ik geforceerd om ook die leegte op te vullen met modern escapisme. 

Daarnaast heb ik ook vaak genoeg van dichtbij gezien wat het niet hebben van een sterke identiteit doet met mensen. Zo is een goede vriend van mij slachtoffer geweest. Hij had net zoals ik geen hoop meer voor de toekomst, en voelde zich niet thuis in onze moderne maatschappij. Dit heeft geleid tot eenzaamheid en depressie. Toen hij meermaals hulp zocht, reikte men hem symptoombestrijding aan. In plaats van hem te helpen en zijn probleem aan te pakken, gaf men hem een verslaving aan Xanax wat hij toen voorgeschreven kreeg. Dit is hem helaas fataal geworden. Ik was erg verdrietig door zijn dood, maar ook heel woedend. Hij was nog een jongeman van 23, die heel zijn toekomst voor zich had en mooie dromen had. Maar dat wordt allemaal kapot gemaakt door onze huidige samenleving. Het feit dat hij niet de enige is, maar zoveel jonge mensen het slachtoffer worden, maakt de hele zaak nog erger. 

Het lijkt wel alsof er een vloek heerst over onze Westerse samenleving, geplaatst door de leugen van het absolutistische neoliberalisme. Als gevolg bleef ik lang met de vraag zitten dat dit toch niet het logische eindpunt van onze Westerse civilisatie, die ooit zo sterk was, kon zijn? Toen ik eigenlijk op het diepste punt zat van deze nihilistische spiraal, leerde ik Feniks op het perfecte moment kennen. Ik had me toentertijd allang gedistantieerd van politiek, omdat de negativiteit van de huidige staat ervan me wegjoeg. Daarbij komt het gevoel dat weinig partijen en organisaties nooit de kern van het probleem aanduiden noch willen aanpakken. Men legt vaak de blaam bij een van de symptomen en concrete nuance ontbreekt hen. Maar dat is dan weer wat juist het probleem is met al die organisaties en partijen die enkel maar gefocust zijn om populistisch mensen bij zich trekken. Hierin is Feniks helemaal anders, want ze zijn gefocust op de inhoudelijke groei van de mensen. Het feit dat zij anders zijn trok me naar hen toe. Daarnaast, door de vele interessante lezingen en gesprekken is filosofie een interesse van me geworden.

Door meer te gaan leren over filosofie, zag ik een uitweg uit het verstrengende nihilisme dat in me leefde. Het gaf me een veel helderdere realiteitszin van wat echt de oorzaak is van wat aan de hand is in de wereld en deed me beter begrijpen waarom de huidige politieke toestand is zoals ze zit. Politiek en filosofie zijn immers onlosmakelijk verbonden. Maar ook reikte het me een oplossing.

Ik startte met meer te lezen over Plato. Zijn zoektocht naar de absolute waarheid staat al meteen in contrast met het overheersende relativisme van onze huidige tijd. Zijn filosofie was een gevolg van bijna meer dan een hele eeuw relativisme. De Griekse samenleving kwam steeds meer in contact te staan met andere volkeren, wat ervoor zorgde dat ze hun eigen normen en waarden in vraag begonnen te stellen. Klinkt dit niet bekend in onze oren? Ook was er eerder de eerste poging gemaakt tot filosofie, met de vele natuurfilosofen die telkens met andere ideeën kwamen, wat ervoor zorgde dat men in vraag begon te stellen of er wel zoiets is als een algemene waarheid. Hiervan waren de sofisten het gevolg, en dus ook de bekende sofistische leuze “de mens is de maat van alle dingen.” Als er niet meer zoiets is als een absolute waarheid die gezocht moet worden, en alles maar relatief is, dan komt het al dicht bij onze tegenwoordige toestand. 

Niet enkel Plato, maar ook onder andere het stoïcisme had een belangrijke invloed op mijn denkproces. Opnieuw staat het stoïcijnse gedachtegoed schril in contrast met onze emotionele maatschappij. Stoïcijnen gaan ervan uit dat er een groter geheel is dat hun wil overstijgt, en waaraan ze niet anders kunnen doen dan zich eraan over te geven. Zelfs al ervaren we dat groter geheel als iets negatiefs, is elk verzet daartegen een gevolg van onze irrationele emoties en het miskennen van het groter geheel. Het verzet tegen het groter geheel zorgt voor een toevlucht in allerlei dingen die slecht is voor onszelf. Zoals Marcus Aurelius zei: “Je hebt macht over je geest, niet over de gebeurtenissen buiten jou. Besef dit en je zult kracht vinden.” Alles wat een stoïcijn doet, moet goed zijn voor het lange termijn en sluit aan bij wat het Groter Geheel dient. De stoïcijn doet dit door zich zoveel mogelijk te ontdoen van allerlei verlangens, maar ook van al het materiele dat plots weg kan vallen. Hij focust op innerlijke rust, die hij verkrijgt door zelfdiscipline en de aanvaarding van zijn het Groter goed.  

Het stoïcisme is een belangrijke schakering geweest in mijn denkproces wat betreft religie. Ik heb een lange tijd mezelf als atheïst gezien en daarna als agnostisch, want ik vond georganiseerde religie iets wat ons als mens onderdrukte. Opnieuw ging ik eigenlijk mee met het gedachtegoed wat men ons vandaag de dag wordt aanpraat. Maar door te beseffen dat de kracht en bevrijding net ligt in de aanvaarding van het groter geheel en door onthouding van onze menselijke verlangens, zette ik een stap dichter naar het christendom. 

Het stoïcijnse gedachtegoed sluit eigenlijk nauw aan bij wat in de christelijke theologie de mortificatie van de zintuigen genoemd wordt. Net zoals een stoïcijn die alles doet om het groter geheel te aanvaarden en daarnaar te handelen, zo probeert een christen zijn best te doen om zijn menselijke verlangens te overstijgen om dichter tot bij God te komen. Vanaf we lijden aanvaarden in ons leven kunnen we hier beter ook mee omgaan en zorgt ons emotioneel verzet er niet voor dat we vervallen in slechte gewoontes. Een christen traint zijn zintuigen om niet in te gaan op die impulsen. Des te meer hij dit traint, des te minder hij zwakke impulsen krijgt opdat hij een sterke wil creëert. 

Het is net die sterke wil die nodig is om een betere maatschappij te verkrijgen. Een maatschappij die haar verleden, normen en waarden hoog in het vaandel houdt, met mensen met een gegronde eigenwaarde en gewortelde identiteit die gefocust zijn op de toekomst door zich toe te spitsen op wat goed voor ons is op lange termijn. Enkel zo kunnen we terug een betere samenleving opbouwen. En die discipline en sterke wil kunnen we niet verkrijgen zonder een stabiliteit in onze cultuur. Pas wanneer we stabiel zijn, kunnen we aan positieve zelfontwikkeling doen, opdat we een beter persoon worden voor het groter geheel. En dat is exact wat Feniks voor mij gedaan heeft.